53
Құрметті ата-ана!
Сіздің балаңыз оқушы болды. Оның қабілетінің жақсы болып, жақсы оқуы үшін оның денсаулығы мықты болу керек. Оны қорғаңыз!
Бұл үшін не істеу қажет?
1.ҚҰНАРЛЫ ТАҒАМ
Ақыл ой еңбегіне балалар организмдегі қуат күшінің 25%ін жұмсайды. Сондыктан ол жеткілікті мөлшерде ақуыз, май және көмірқышқылын қабылдауы қажет.Оқушының ас мәзіріне ет(күнделікті), бауыр(аптасына бір рет), балық(аптасына 2-3 рет,себебі құрамында ми жұмысына кажетті фосфор болғандықтан ). Жасанды қоспалары бар («Е» коды бар, бояулар, дәмдеуіштер) тағам өнімдерін қолданудан бас тарту керек, себебі олар аллергия тудырып, ас қортуды бұзып,балалардың жүйке жүйесіне, жоғары қозу синдромының пайда болуы,ынтасы мен есте сақтау қабілетін төмендету,иммунитетті әлсірету сияқты жолдармен баланың ағзасына кері әсерін тигізеді
2. ДҰРЫС КҮН ТӘРТІБІ
Күн тәртібінің бұзылу оқу үлгерімін төмендетіп,баланың қалжырауына, тіптен ауырып қалуына әкеліп соғуы мүмкін.Окушының күн тәртібінде тәулігіне 10-12 сағаттық толыққанды ұйқы,еңбек пен тынығудың алма кезек болуы,міндетті түрде күніне 2 сағаттан кем емес таза ауада серуендеу, қимыл қозғалысты ойындар болуы қажет. режимі күнделікті өмірге қол жеткізуге мүмкіндік береді, тіпті қайтадан өтеуге мүмкіндік береді. Күнделікті таңғы жаттығуларды да естен шығармаған жөн.
3. ОМЫРТҚАНЫҢ ҚИСАЮЫНЫҢ АЛДЫН АЛУ
Жүргенде, тамақтанғанда және т.б кездерде омыртқаның түзу болғанын қадағалаған жөн. Сабаққа дайындалған кезде әр бір 30 минут сайын үзіліс жасау керек. Суға жүзумен айналысу,арқаның бұлшық етін жетілдіретін жаттығулар жасау, кальциге бай тағамдарды(сүт,айран,ірімшік,сүзбе) қолдану Сізге көмектеседі.
4. КӨРУ ҚАБІЛЕТІН САҚТАУ
Ең қарапайым ереже:оқу кезінде жарықтың жеткілікті болуы,кітаптың 30см ден кем емес қашақтақта болуы, телебағдарламалар көру күнніне 30 минуттан асырмау. Компьютерлік ойындар, ұялы телефонға деген әуестік тек көзге ғана әсер етіп қоймай, психологиялык мәселелер тудыруы ықтимал.
5. СУЫҚ ТИІП АУЫРУДЫҢ АЛДЫН АЛУ
Жоғарыдағыны ұстанған жағдайда Сіздің балаңыздың денсаулығы мықты, дені сау болып өседі. Қысқы кезеңде көбірек серуендеп, адамдар көп жиналған жерден аулақ болып, жеміс-жидекті, балғын сарымсақ пен пиязды көптеп қолданыңыздар. Сонымен қатар поливитаминдер (мысалы, альфавит 1 таблеткадан 3рет, 2-3 апта бойы)және алдын ала қолданатын ИРС-19(күніне 2 реттен мұрынга 2-3 апта бойы) тамызу керек. Флорента Арго шырша концентратын (1:5 сумен араластырып) 1 шай қасықтан күніне 2 рет 1 ай бойы қабылдайды.
Менингококк инфекциясы – бактериялармен қоздырылатын жіті инфекциялық ауруы, түрлі клиникалық көріністерімен – симптомсыз тасымалдау, назофарингит (мұрын және жұтқыншақ қабынуы), менингит (ми қабықтарының қабынуы) және менингококк сепсисі (қанзақымдануы) өтеді.
Инфекция көзі-ауру адамдар мен сау тасымалдаушылар , яғни клиникалық көріністері болмаса да, олар менингококк тасмалдаушылары бола алады.
Менингококкинфекциясы аурушаңдығы мезгілдігімен сипатталады – қыста және ерте көктемде аурушандық жоғары.
Инфекцияның берілу жолы – ауа-тамшылы (жөтелгенде, түшкіргенде, сөйлескенде). Инфекция қоздырғышы сыртқы ортада өте тұрақсыз. Микроб дені сау адамның ағзасына науқас немесе тасмалдаушымен ұзақ және тығыз қарым-қатынаста болғанда жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабығы арқылы енеді. Жұқтырып алған кезден бастап аурудың басталуы бір күннен он күнге дейін өтеді. Науқас алғашқы күнінен бастап айналадағыларға жұқпалы.
Менингит үшін тән сипат кенеттен басталуы: күтпеген жерден катты бас ауыруы пайда болып, құсу, 6-15 сағаттан кейін бөрту, температурасы 39-40°С жетеді, қалтырау. Тері бозғылт. Жалпы әлсіздік байқалады, арқа және аяқ-қолдың аурады. Науқастар шөлдейді, тәбеті төмендейді.
Бұл ауру жеңіл ,салыстырмалы түрде «қарапайым» тұмау ,ангина, тонзиллиты және т.б.аурулардың кейпінде өтетінін сондықтан да аса кауіпті екенін ескерген жөн. Ағзаның қатты тоңу, шаршау, қалжырау салдарынан, қорғаныс күшінің әлсіреуі туындаған кезде қолайлы жағдайда менингококк тез арада ми қабығына еніп, қабындырады.
Профилактика:
Аурудың алғашқы белгілері пайда болған кезде катаралдық құбылыстармен (тамақ қызарып, дене қызуының көтерілуі, бас ауруы, әлсіздік) дәрігерге қаралып, оның барлық нұсқауларын орындаңыз;
Түрлі мәдени-бұқаралық іс-шараларға, жүзу бассейндері, сауда-ойын-сауық орталықтарында ойын алаңдарына баруды шектеу;
Жеке гигиенаны сақтау, дәратханаға барғаннан кейін және тамақтанар алдында қолды сабындап,мұқият жуу;
Сусын, тағам,балмұздақ,кәмпит,сағыздарын алмаспау;
Ғимараттарды жиі желдетіп, ұйымдасқан ұжымдарда ылғалды жинау жүргізу;
Көпшілік шоғырланған жерлерге баруды шектеу.
Перзентханада жасалған БЦЖ вакцинациясынан кейін алынған иммунитет орташа 5 жылға сақталады. Қалыптасқан иммунитеттің үдеуін қамтамасыз ету үшін 6-7 жасында қайта егу(ревакцинация) жасалады. Өйткені осы жастағы балаларда туберкулез жұқтырып алу қаупі жоғары болып есептелінеді.
Туберкулезді тұрмыс деңгейі төмен адамдардың ауруы деп санайды. Алайда, біздің еліміздегі және әлемдегі қолайсыз эпидемиологиялық жағдайға байланысты, ауру тұрмыс деңгейіне қарамастан, кез келген тұлғада пайда болуы мүмкін екендігінен хабардар болу маңызды! Шындығында соңғы кезде тұрмыс деңгейі жоғары топтар арасында туберкулезбен сырқаттанушылардың өсуі байқалады.
Туберкулез үшін «жағдайлы» және «жағдайсыз» балалар деген ұғым жоқ. Осыған байланысты әлеуметтік мәртебеге қарамастан, барлық балаларға алдын алу екпесін міндетті түрде жасатудың маңызы зор екенін атап өткім келеді.
Манту сынамасы және БЦЖ вакцинасы дегеніміз не?
Манту сынамасы (туберкулез инфекциясын ерте анықтауға арналған- туберкулиндік диагностика) туберкулезді ерте диагностикалаудың маңызды құралы болып табылады. Нәтижені бағалаудан бұрын сынама орнына су және басқа сұйықтықтар тигізуге болмайды және балаға «түймешені» тырнауға жол бермеу маңызды. Сынама орнына бириллиант жасылын, сутегінің асқын тотығын жағудың қажеті жоқ, сондай-ақ жабысқақ пластыр жабыстырмаңыз – терінің асты терлеп суланып кетеді. Туберкулин жасалған орынның күтімінің дұрыс болмауы сынақтың нәтижесіне әсер етуі мүмкін екенін есте сақтаңыз.
БЦЖ вакцинасы туберкулездің бастапқы түрінен қорғайды және, әсіресе оның диагностикаға, емдеуге киын, ауыр, кең таралған және қосымша-өкпе түрлерінен, (мысалы, менингит, сүйек зақымдану сияқты) қорғайды. Вакцина құрамында тірі әлсіретілген микобактерия бар және құрғақ түрінде босатылады. Қолданар алдында, вакцина арнайы стерильді тұзды ерітіндімен сұйылтылады. Вакцинация үшін арнайы туберкулиндік шприц (1 мл) қолданылады. Вакцина қатаң түрде сол жақ иықтың сыртқы бетінің жоғарғы және ортанғы үштен бірінің шекарасында, тері ішіне жасалады.
Жасалғаннан кейінгі бірінші аптаның өзінде екпе орнында дақ, содан кейін диаметрі 5-10 мм аспайтын инфильтрат пайда болады. Кейіннен тұнық,сосын бұлыңғыр сұйықтығы бар томпақ пайда болады да сосын қыртыс қалыптасады. 5-6 айдан кейін балаларда ұзындығы 3-10 мм болатын нәзік беткейлік тыртық түзіледі де, ол жыл соңына дейін өзінің соңғы формасын қалыптастырады. Тыртықтың пайда болуы туберкулез микобактериясына қарсы екпе жасалғандығын және организмде туберкулез микобактериясына қарсы спецификалық қорғаныш қалыптасқандығын көрсетеді.
Ата-аналар БЦЖ дан бас тартқан жағдайда, олар балаларының туберкулез жұқтыру қаупі өте жоғары екенін сезініп, науқас баламен ешқандай байланыс жоктығына кәміл сенімді болуы керектігін түсінуі керек.
Мектеп оқушыларының сколиозы мен омыртқа сүйегінің бұзылуы – үлкен мәселе. Балалар жұмыс үстелінде және үстел басында көбірек уақыт өткізеді: мектептегі сабақтар, үй тапсырмалары және компьютердегі ойындар. Ұзақ уақыт бойы пассивті күйде отыру омыртқаның бұлшық еттері мен сүйектерінің дұрыс дамымауына әкеледі, соның салдарынан арқа бүгіліп, дене қалпы бұзылады. Балаларда сколиоздың алдын алуға олардың назарын аудару үшін ата-аналарға жадынамалар шығаруға болады.
Сколиоздың алдын алу және ата-аналарға кеңестер:
– балаңыздың бойына сәйкес келетін жиһазды алыңыз. Үстелдің жұмыс аймағы кең екеніне көз жеткізіңіз. Оның жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыру, яғни жұмыс орны оның денсаулығы үшін мүмкіндігінше қауіпсіз жабдықталуы керек (жарық жазу кезінде көлеңке жасамайды, дененің табиғи қалпын сақтайтын ыңғайлы орындық және үстел); үстелдің үстіңгі жағында тек кітап пен дәптер ғана емес, баланың шынтағы да еркін орналасуы керек. Баланың көзі көруіне де назар аударыңыз, егер ол оқу немесе жазу кезінде еңкейіп кетсе – оған көзілдірік қажет болуы мүмкін. Сабаққа дайындалғанда, кітап оқығанда баланың еңкейіп кетпеуін қадағалаңыз. Дұрыс позаның қалыптасуын қадағалау керек, атап айтқанда: иықтарды жайып, басын сәл көтеру керек, жауырын сыртқа шықпауы керек, ал асқазан аздап тартылып, кеуде сызығынан шықпауы тиіс;
– бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін арқаға асылатын сөмке қажет;
– дұрыс тамақтану: құрамында майда еритін витаминдердің, кальцийдің, фосфордың, D және С дәрумендерінің жеткілікті мөлшері бар тағамдарды қосыңыз.
– баланы бассейнге мүмкіндігінше тезірек жазу керек, өйткені жүзу сколиоздың алдын алу тұрғысынан ең тиімді спорт түрі;
– әрқашан физикалық белсенділікті және қозғалыс режимін бақылау. Жеке үлгі бойынша оған күнделікті таңертеңгілік жаттығулар жасауға үйретіңіз;
– баланың ұйықтауы үшін ортопедиялық матрац сатып алу;
– оқушыға диванда отырып немесе жатып ноутбукта жұмыс істеуге рұқсат бермеңіз: бұл сколиозға апаратын көрсеткіштердің бірі, өйткені бұл позиция мойынға өте зиянды;
– балаға арналған сколиозға арналған жаттығуларды орындауға арналған тамаша спорттық құрал – бұл балалар спорт кешені (швед қабырғасы);
– швед қабырғасын істеу өте пайдалы. Арқа бұлшықеттері түзетіліп, созылады. Бұл жаттығу арқа бұлшықеттерін ғана емес, сонымен қатар қол мен кеудені де күшейтеді. Бала көтеруді үйренуі керек. Алғашында 1-2 рет көтерілсе, жүктемені бірте-бірте арттыру керек. Сіз жай ғана екі немесе бір қолға ілуіңізге болады, ал екі қолға ілулі тұрған кезде сіз аяқты көтере аласыз. Бұл жаттығуды аяқтардағы жүктемемен толықтыруға болады: көлденең жолаққа ілініп тұру.
Үнемі спортпен шұғылданатын балалардың омыртқа, жалпақ табан, физикалық әлсіздікпен ауырмайтыны, ал қыздарда омыртқа сүйегінің бұзылуы жыныс мүшелерінің қалыпты дамуына кедергі келтіру мүмкіндігі дәлелденді. Нәтижесінде бұл бала көтеру және босану кезінде проблемаға айналады. Ауруды емдегеннен гөрі оның алдын алған дұрыс. Сондықтан, әр адамның өміріндегі маңызды сәт – спорт туралы ұмытпаңыз.
Тұмау мен ЖРВИ-дің алдын алу – бұл ауруды тудыратын вирустармен адам ағзасын жұқтырудың алдын алуға бағытталған шаралар кешені. Қорғаныстың алдын алу әдістері спецификалық және спецификалық емес болып бөлінеді.
Тұмау мен ЖРВИ-ның спецификалық профилактикасы халықты жыл сайынғы вакцинациялау болып табылады. Вирустар мутацияға бейім болғандықтан, вакцина жыл сайын түзетіледі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған мәліметтерге сәйкес, жаппай вакцинацияның арқасында бүкіл әлемде тұмау эпидемиясының қарқындылығы төмендеген. Заманауи вакцина ересектер мен балалардың шамамен 80% тұмаудан қорғай алады. Ол алдағы эпидемия кезінде жиі кездесетін вирус штаммдарынан қорғайды.
Сонымен қатар, вакцинаны енгізу мыналарға мүмкіндік береді:
– Тұмаумен сырқаттануды азайту;
– Инфекция пайда болған жағдайда жанама әсерлердің саны мен күшін азайту;
– Ауырғаннан кейінгі қалпына келтіруді жеделдету, аурудың ағымын жеңілдету;
– Тұмау кезеңінде туындаған асқынулардан болатын өлімді азайту.
Тұмау мен ЖРВИ-дің жаппай спецификалық профилактикасы өмір сүру сапасына оң әсер ететіні, белгілі бір аймақта халықтың иммундық қабатын құруға ықпал ететіні дәлелденді.
Әсіресе, келесі әлеуметтік топтар вакцинаға мұқтаж:
– Қарт адамдар;
– Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар;
– Білім беру, медицина, сауда және басқа да сала қызметкерлері;
– Жүкті әйелдер;
– Иммундық жүйесі әлсіреген, созылмалы аурулары бар адамдар.
Әдетте, заманауи вакциналар жанама әсерлерді тудырмайды, бірақ бұл да мүмкін: иньекция орнында ауырсынудың пайда болуы, терінің осы аймағының гиперемиясы, безгегі, мұрыннан су ағуы, әлсіздік, аллергиялық реакциялар.
Тұмау мен ЖРВИ-нің спецификалық емес профилактикасы жалпы шаралар кешені болып табылады, оның ішінде: бөлмені желдету, дұрыс тамақтану, бетперде қолдану, қолды жуу, тұмау вирусына әсер ететін препараттарды қабылдау және т.б.
Тұмау мен ЖРВИ-дің бейспецификалық профилактикасы – бұл организмнің вирустарға төзімділігін арттыру және оның ағзаға енуіне жол бермеу. Өзіңізді инфекциядан қорғау үшін келесі практикалық ұсыныстарды орындау керек:
– Адамдар көп жиналатын бөлмелерде ауа температурасы мен ылғалдылығының оңтайлы параметрлерін сақтау.
– Үй-жайларды жүйелі түрде желдету.
– Ашық ауада серуендейді.
– Дұрыс тамақтану. Азық-түлік ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың және дәрумендердің қажетті тұтынуын қамтамасыз етуі керек.
– Су ішу режимі сұйықтықтағы дененің қорын толтыруға және шырышты қабаттарды ылғалдандыруға мүмкіндік береді. Вирустардың жоғарғы тыныс жолдарының эпителий жасушалары құрғақ және микрожарықтары болған кезде олардың енуі әлдеқайда жеңіл екендігі дәлелденді.
– Күнделікті жаттығуларды қамтитын физикалық белсенділік.
– Толық демалыс. Ең алдымен, бұл дұрыс ұйқы. Иммундық жүйенің жұмысын сақтау үшін күніне кемінде 8 сағат ұйықтау керек.
– Бөлмеде тазалықты сақтау, күнделікті ылғалды тазалау, содан кейін желдету және тұрмыстық химияны аз қолдану.
– Тұмау және ЖРВИ эпидемиялары кезінде маска режимін енгізу. Масканы бетке бекіткеннен кейін оны қолмен ұстауға болмайды. Масканы қайта пайдалануға жол берілмейді. Масканы әр 2-3 сағат сайын өзгерту керек.
– Адамдар көп жиналатын жерлерден аулақ болу.
– Қоғамдық орындарға барғаннан кейін қолды мұқият жуу. Осы уақытқа дейін бетіңізге, ерніңізге, мұрныңызға қол тигізбеу керек.
– Гигиена тұрғысынан тек қолға ғана емес, мұрын жолдарына да назар аудару керек. Мұрынды қоғамдық орынға әр барғаннан кейін шаю керек. Бұл үшін теңіз суына негізделген арнайы ерітінділер мен спрейлер, сондай-ақ қарапайым тұзды ерітінділер қолайлы. Бұл процедурадан басқа, сода мен тұздың ерітіндісімен немесе қабынуға қарсы шөптердің қайнатпасымен шаюға болады.
– Әңгімелесу кезінде сіз басқа адамнан кемінде бір метр қашықтықта болуыңыз керек.
– Медициналық мекемелердің үй-жайларында, сыныптарда, балабақша топтарында, университеттерде ультракүлгін шамдарды қолданған жөн.
Тұмау мен ЖРВИ-нің спецификалық емес алдын алу ережелері тек сау адамдар үшін ғана емес, сонымен қатар қазірдің өзінде ауыратындар үшін де бар.
Олар келесі нұсқауларды орындауы керек:
– Сіз төсек демалысын сақтауыңыз керек, кез келген қоғамдық орындарға барудан бас тартуыңыз керек. Аурудың алғашқы белгілерінде үйге дәрігерді шақыру маңызды.
– Дені сау адамдардан мүмкіндігінше алыс болу керек және мәжбүрлі байланыстар кезінде масканы қолдану керек.
– Науқас үнемі ылғалды тазалауды және желдетуді қажет ететін жеке бөлмеде болуы керек.
– Жөтелгенде және түшкіргенде вирустың алыс қашықтыққа таралмауы үшін ауызды жеке орамалмен жабу керек.
– Бір рет қолданылатын маскаларды 2 сағаттан артық емес пайдалану керек, осы уақыттан кейін оларды жою керек.
– Тыныс алу жолдарының секрецияларымен әр байланыста болғаннан кейін қолды антисептикалық гельмен өңдеу немесе сабынмен және сумен мұқият жуу керек.
– Науқаспен байланыста болған барлық адамдар бір апта бойы бақылауда болуы керек.
Дәрі-дәрмектерді қабылдауды бастамас бұрын, сатылымда әсері ғылыми зерттеулермен расталмаған көптеген дәрі-дәрмектер бар екенін есте ұстаған жөн. Вирусқа қарсы немесе иммуностимуляторды сатып алу үшін дәріханаға барар алдында дәрігермен кеңесіп, оны қабылдау қажеттілігін түсіндіру керек.
Тұмау мен суықтың алдын алу үшін синтетикалық витаминдерді қабылдау қажеттілігі де күмәнді болып қала береді. Адамның оларды тамақтан алғаны жөн, бірақ бұл мүмкін болмаса, синтетикалық В дәрумендерін, С дәрумендерін, А дәрумендерін қабылдау керек.
Тұмау мен ЖРВИ-дің алдын алу эпидемия кезінде де денсаулықты сақтаудың кілті болып табылады. Ең бастысы – бұл мәселеге жауапкершілікпен қарау және өзіңізді, жақындарыңызды инфекциядан қорғауға мүмкіндік беретін қарапайым ережелерді ұмытпаңыз.
Мектеп жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалардың, әсіресе жаз мезгілінде ең көп тараған аурулары – жедел ішек инфекциялық аурулары. Ішек инфекциясының қоздырғыштары: бактериялар (сальмонеллез, дизентерия, тырысқақ), олардың токсиндері (ботулизм), вирустар болуы мүмкін. Жедел ішек инфекцияларының себебі микроорганизмдердің бірнеше топтары болып табылады: бактериялар, вирустар және қарапайымдылар. Инфекция көзі – адам немесе жануар.
Жетекші таралу жолдары:
– тұрмыстық заттар арқылы (ластанған тұрмыстық заттар, ойыншықтар, емізік, кір қолдар арқылы);
– тамақ (жеген кезде, жеткіліксіз өңделген, сапасыз тағам);
– су (қайнамаған суды ішкенде, ашық суда жүзгенде);
Ішек инфекциясының қоздырғыштары сау адамның ағзасына ауыз арқылы тамақпен, сумен немесе лас қолмен түседі. Мысалы, ағын суды, жаңа (қайнатылмаған) сүтті ішсеңіз, дизентерия басталуы мүмкін. Ішек таяқшалары сапасыз айран немесе йогуртпен келуі мүмкін. Сальмонеллездің қоздырғыштары адамға кез келген ластанған өнімдер арқылы түседі: тауық еті мен жұмыртқасы, пісірілген шұжық, нашар жуылған немесе лас сумен жуылған көкөністер мен жемістер.
Ауыздан микробтар асқазанға, содан кейін ішекке енеді, онда олар қарқынды түрде көбейе бастайды. Аурудың себебі – микроорганизмдер бөлетін улар, токсиндер және олар тудыратын ас қорыту жолының зақымдануы. Ішек инфекциялары жедел гастрит (құсумен), энтерит (диареямен), гастроэнтерит (құсумен де, диареямен де), энтероколит (барлық ішектің зақымдануымен) түрінде болуы мүмкін. Микробтар ағзаға енгеннен кейін ауру 6-48 сағаттан кейін басталады.
Ішек инфекцияларының пайда болуының предиспозициялық факторлары:
– жылдың жаз мезгілі – ауа температурасының көтерілуі суда, топырақта, өнімдерде патогендердің көбеюіне ықпал етеді;
– балалардағы иммун тапшылығы жағдайлары;
– орталық жүйке жүйесінің перинаталдық патологиясы.
Жазда ішек инфекциялары жиі кездеседі. Бұл ыстықта сұйықтықты көбірек ішетіндіктен, зиянды микробтарды өлтіретін асқазан сөлінің сұйылтылғанын білдіреді. Сонымен қатар, жазда біз қайнамаған суды (бұлақтар мен краннан) жиі ішеміз.
Жұғу жері және «нысана» органы – асқазан-ішек жолдары.
Аурудың негізгі белгілерінің топтары келесідей:
– безгек, әлсіздік, тәбеттің төмендеуі;
– диарея, құсу, кебулер;
– асқазан ауруы.
Аурудың ауырлығы көздің тартылуымен, бет әлпетінің қайрауымен, үлкен фонтанельдің тартылуымен, еріннің құрғауы, конвульсиялармен көрсетіледі. Аурудың өте ауырлығын көрсететін қорқынышты симптом – бұл балада 6 сағаттан астам зәрдің болмауы.
Назар аударыңыз!
Іштің ауыруымен, интоксикация белгілерімен жүретін диареяда төмендегідей БОЛМАЙДЫ:
– Ауырсынуды басатын дәрілерді қабылдау диагнозды қиындатады. Ауырсыну құралдары хирургиялық аурулардың (аппендицит, өткір холецистит және басқалары) көріністерін жасыра алады;
– Жылыту жастықшасын пайдаланбаңыз, себебі бұл қабынуды күшейтіп, баланың жағдайының күрт нашарлауын тудыруы мүмкін;
– Ыстық сумен клизма жасамаңыз, әсіресе температура көтерілгенде.
– Диареямен ауыратын балаға тұтқыр (бекіткіш) агенттерді бермеңіз – имодиум, лопедиум және т.б., бұл жағдайда аурудың ағымы күрделі болуы мүмкін, өйткені ағзадан токсиндерді кетіруді тездетудің орнына, сіз олардың жиналуын қоздырасыз.
– Қызба, диарея, құсу кезінде пайда болатын жұқпалы ауруларда. Егер хирургиялық ауруға күдік болса, гомеопатикалық препараттарды ешқашан қолданбау керек. Мұндай жағдайлар медициналық кеңес пен дәстүрлі терапияны қажет етеді. Дәстүрлі дәрі-дәрмектерді тағайындауды кешіктіру қайғылы салдарға әкелуі мүмкін.
Сонымен, балалардағы жедел ішек инфекцияларының алдын алу үшін сізге:
– жеке гигиена ережелерін қатаң сақтаңыз, қолыңызды сабынмен жиі және мұқият жуыңыз, әсіресе тамақ ішер алдында және дәретханаға барғаннан кейін;
– қайнатылған, бөтелкедегі немесе кепілдендірілген сапалы суды қолданыңыз;
– көкөністерді, жемістерді, жидектерді қолданар алдында ағынды су астында мұқият жуыңыз, ал кішкентай балалар үшін – қайнатылған сумен;
– тек таза қаптаманы (полиэтилен, тағамдық контейнерлер және т.б.) пайдаланыңыз;
– кездейсоқ адамдардан немесе рұқсат етілмеген сауда орындарынан тамақ сатып алмаңыз;
– ыстық және салқын тағамдарды дайындау кезінде гигиеналық ережелерді сақтауға, тамақ өнімдерін, әсіресе тез бұзылатындарды, шикі тағамдарды және пісірілген тағамдарды бөлек сақтау керек, жарамдылық мерзімі мен сақтау шарттарына көңіл бөліңіз;
– тағамдарды, әсіресе ет, құс, жұмыртқа және теңіз өнімдерін мұқият қуырыңыз немесе қайнатыңыз;
– тез бұзылатын өнімдер мен дайын тағамды тек тоңазытқышта 2-6С температурада сақтау керек;
– жаңа піскен тағамды алдыңғы күннің қалдықтарымен араластырмаңыз, бірақ пісірілген тағам тағы бір күнге қалса, оны тұтыну алдында термиялық өңдеу (қайнату немесе қуыру) қажет.
– қоқыс пен тамақ қалдықтарын жинамаңыз, шыбындар мен тарақандардың пайда болуына жол бермеңіз;
– үйде үнемі тазалықты және жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау, жас балаларға қайнатылмаған сүт, шикі жұмыртқа бермеу, тамақ дайындау үшін тек жаңа өнімдерді пайдалану.
Өзін-өзі емдеу науқастың өзі үшін қауіпті, өйткені уақытылы, дұрыс емделмеу нәтижесінде аурудың созылмалы түрлері дамиды.
Шешек (желшешек) өте жұқпалы, ол өзіне тән көпіршікті бөртпемен жүреді. Балабақшаға немесе мектепке баратын балалар жиі ауырады.
Ауруды герпес вирустарының бірі (3-типті герпес вирусы) тудырады. Вирус ауру адамнан сау адамға ауа тамшылары арқылы (сөйлегенде, бір шағын бөлмеде тұрғанда) беріледі. Ауа ағынымен желшешек ұзақ қашықтыққа таралуы мүмкін (20 м дейін, дәліздер арқылы, еденнен еденге және т.б.). Инфекция қоздырғыштарының заттар арқылы берілуі байқалмайды. Ауру негізінен балалық шақта жұғады. Аурулардың жартысына жуығы 5 жастан 9 жасқа дейін кездеседі, 1-4 және 10-14 жастағы балалар аз ауырады. Вирус сыртқы ортада тұрақсыз, сондықтан науқастан кейінгі соңғы дезинфекция жүргізілмейді.
Желшешекпен ауырған адам бөртпе пайда болғанға дейін екі күн бұрын жұқпалы болады және бөртпенің алғашқы элементтері пайда болғаннан кейін алғашқы 5-7 күнде жұқпалы болып қалады.
Желшешек ауруының инкубациялық кезеңі – 7-21 күн. Варикелла-зостер вирусы баланың денесіне жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабаттары арқылы енеді, содан кейін лимфа жолдары арқылы қанға түседі, ол жерден тері эпителийіне және шырышты қабықтарға еніп, көпіршікті бөртпе түрінде өзгерістер тудырады. Аурудың өткір көріністері басылғаннан кейін вирус жасырын инфекция түрінде ұзақ уақыт бойы денеде қалады. Иммунитет әлсіреген кезде вирус белсенді болып, теріге ғана емес, жүйке жүйесі мен ішкі органдарға да әсер етуі мүмкін. Желшешектен ауырып болған соң күшті иммунитет пайда болып, аурулар қайталанбайды.
Балалардағы желшешек ауруының белгілері
Ауру, ең алдымен, қызба, дене температурасының 39-40 градусқа дейін күрт көтерілуі, бас ауруы ретінде көрінеді. Желшешектің ең жарқын белгісі – бөртпе және қышу. Бөртпелерді бас терісінде, ауыздың шырышты қабаттарында, көзде, мұрын-жұтқыншақта, сыртқы жыныс мүшелерінде де байқауға болады. Кішкентай ақшыл қызғылт дақтар тез қызару аймағымен қоршалған және мөлдір сұйықтықпен толтырылған папула мен везикулдарға (везикулаларға) айналады. Көпіршіктер 1-2 күнде ашылады, кебеді, пайда болған қыртыстар 1-3 аптадан кейін тыртықсыз түседі. 4 – 5 күн бойы қайталанатын «ұйықтаумен» сипатталады, сондықтан 2-ші күні теріде дамудың әртүрлі кезеңдеріндегі бөртпе элементтерін көруге болады. Бөртпе кезеңінің соңында температура қалыпты жағдайға оралады.
Желшешек жеңіл, орташа және ауыр деңгейде өтеді. Жеңіл кезінде жалғыз, жеткіліксіз дамыған везикулалар қалыпты температура фонында, оның шамалы жоғарылауымен пайда болады. Орташа нысанда желшешек шамалы интоксикациямен, орташа температураның жоғарылауымен, қатты бөртпемен және терінің аздап қышуымен бірге жүреді. Көпіршіктер құрғаған сайын дене температурасы қалыпқа келеді, баланың жағдайы жақсарады. Ауыр түрінде жоғары температура (40 ° C дейін), әл-ауқаттың айқын бұзылуы, құсу, ішкі органдардың зақымдануы байқалады. Сондай-ақ геморрагиялық нысаны бар.
Желшешек ағымы қиындауы мүмкін:
– Желшешек элементтерінің қабынуы ең жиі кездесетін асқыну болып табылады. Бала бөртпелердің орындарын тарайды, бұл патогендік микробтардың енуіне ықпал етеді – бөртпе өмір бойы қалуы мүмкін жағымсыз тыртықтардың пайда болуымен іріңдеп, ұзағырақ жазылады.
– Екіншілік (бактериялық) инфекцияның қосылуымен байланысты неғұрлым ауыр аурулардың дамуы – флегмона, абсцесс, қызылиек, стоматит, отит медиасы, лимфаденит, пневмония.
– Бүйректің қабынуы (нефрит), синовит, энцефалит және серозды менингит.
Балалардағы желшешек ауруын емдеу.
– Желшешекке қарсы арнайы емдеу түрі әлі жоқ. Науқас баланы бөртпенің бүкіл кезеңінде, тіпті қалыпты температурада және бұзылмаған жағдайда да, болашақта жағдайға байланысты төсек режимінде ұстау ұсынылады.
– Желшешек элементтерінің қайталама инфекциясын болдырмау үшін жақсы күтім мен гигиена қажет (күнделікті іш киім мен төсек-орын матасын ауыстыру; тырнақтарды кесу; бөртпе тоқтағаннан кейін калий перманганаты бар гигиеналық ванналар).
– Азық-түлік ыстық дәмдеуіштерді, қышқыл тағамдарды және сусындарды қоспағанда, жартылай сұйық, оңай сіңімді, ыстық болмауы керек. Желшешекпен ауыратын баланың күнделікті рационында көкөніс пюресі сорпалары, жарма, кисель, сүт өнімдері болуы керек.
– Бөртпенің әрбір жаңадан пайда болған элементін жылтыр жасыл, метилен көк немесе Кастеллани сұйықтығының 1% ерітіндісімен өңдеу. Бұл қайталама инфекцияны болдырмайды, қышуды азайтуға және бөртпе элементтерінің тезірек регрессиясына көмектеседі. Шырышты қабаттарда бөртпе элементтері пайда болған жағдайда ауыз қуысын дезинфекциялық ерітінділермен шаю және бөртпе элементтерін анилинді бояғыштардың сулы ерітінділерімен (метилен көк) мұқият майлау қажет. Балалардағы көздің конъюнктивасының және сыртқы жыныс мүшелерінің жағдайын мұқият бақылау қажет.
– Вирусқа қарсы, қышынуға қарсы агенттер мен антибиотиктерді тиісті көрсеткіштер болған жағдайда ғана дәрігер тағайындайды.
Тауық шешегінің алдын алу:
Науқастарды уақтылы бөлу және оқшаулау. Науқасты оқшаулау кезеңі – бөртпе пайда болған сәттен бастап 9-шы күнге дейін. Мектепке дейінгі мекемеде карантин ауру анықталған кезден бастап 21 күнге белгіленеді. Вакцина 10 немесе одан да көп жыл бойы аурудан қорғайды. Бірақ Қазақстанда балаларды желшешекке қарсы вакцинациялау әлі кең тараған жоқ, шешімді ата-ана қабылдайды.
